Sự phát triển của công nghệ số là một bước tiến văn minh cho các nhà đầu tư tham gia vào thị trường chứng khoán. Bằng vốn kiến thức, kinh nghiệm thương trường cũng như tầm nhìn chiến lược, mỗi doanh nghiệp đều muốn đưa mã cổ phiếu của mình tiến gần đến các nhà đầu tư, tuy nhiên chính vì điều đó kéo đến hành vi mua – bán các mã cổ phiếu rác gây hoang mang cho nhà đầu tư. Sau đây OnlineBank xin đưa ra những kiến thức về cổ phiếu rác để các nhà đầu tư phòng tránh!
1. Cổ phiếu là gì?
Khái niệm cổ phiếu đã có từ lâu. Lịch sử ra đời của cổ phiếu gắn liền với lịch sử hình thành Công ty cổ phần và cổ phiếu chính là sản phẩm riêng của công ty cổ phần. Vốn điều lệ của công ty cổ phần được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Người mua cổ phần gọi là cổ đông. Cổ đông được cấp một giấy xác nhận sở hữu cổ phần gọi là cổ phiếu. Cổ phiếu là bằng chứng và là chứng chỉ xác nhận quyền sở hữu của cổ đông đối với công ty cổ phần. Quyền sở hữu của cổ đông trong công ty cổ phần tương ứng với số lượng cổ phần mà cổ đông nắm giữ. Vì vậy, cổ phiếu còn được gọi là chứng khoán vốn.
Căn cứ khoản 2 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 định nghĩa:
Cổ phiếu là một loại chứng khoán (được coi là tài sản) mà thông qua đó xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành.
Theo khoản 1 Điều 121 Luật Doanh nghiệp 2020 định nghĩa:
“Cổ phiếu là chứng chỉ do công ty cổ phần phát hành, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử xác nhận quyền sở hữu một hoặc một số cổ phần của công ty đó và cần đáp ứng một số nội dung theo quy định pháp luật như: tên, mã doanh nghiệp, địa chỉ doanh nghiệp, số lượng và loại cổ phần, các thông tin liên quan đến người đại diện pháp luật,… Chỉ công ty cổ phần mới có quyền phát hành cổ phiếu”.
Theo khoản 1, 2 Điều 114 Luật Doanh nghiệp 2020, cổ phiếu được chia thành 02 loại như sau:
– Cổ phiếu thường (cổ phiếu phổ thông): Dùng để xác định quyền sở hữu của các cổ đông. Người nắm giữ cổ phiếu này sẽ có quyền quản lý và kiểm soát công ty hay tham gia vào các cuộc họp HĐQT, cũng như bỏ phiếu quyết định vào các vấn đề lớn của công ty.
– Cổ phiếu ưu đãi: Người nắm giữ có thể nhận ưu đãi về cổ tức và quyền biểu quyết hay được hoàn lại phần vốn góp.
Đối với những cá nhân, tổ chức muốn nắm quyền điều hành công ty, họ thường mua bán số lượng cổ phiếu khá lớn. Ngoài ra, thông thường đối với các cá nhân việc mua cổ phiếu “lướt” của các công ty, doanh nghiệp là vì mục đích chính khi mua bán cổ phiếu công cụ sinh lời cao và cũng là kênh đầu tư linh hoạt. Phần lớn việc mua cổ phiếu lướt để kiếm lợi nhuận chính là nguyên nhân sinh ra việc các doanh nghiệp “ảo giá” cổ phiếu và giá trị thực và doanh thu của doanh nghiệp đó thực chất không hề tăng mạnh như cổ phiểu thể hiện. Từ đó tạo xuất hiện khái niệm ” cổ phiếu rác” và những tổ chức, cá nhân nắm được thị trường chứng khoan lợi dụng điều này để chuộc lợi phi pháp, làm cho nhà đầu tư điêu đứng.
2. Như thế nào là cổ phiếu “rác”?
Cổ phiếu “rác” là những cổ phiếu được thổi phồng so với giá trị thực của nó. Những mà cổ phiếu này dễ nhận biết được đo giá trị tăng trưởng mạnh chỉ trong một thời gian ngắn, thu hút sự chú ý của nhiều nhà đầu tư. Trên thực tế, những cổ phiếu này có sức tăng mạnh nguyên nhân do phần lớn đều là nhà đầu tư “lướt sóng” khi tin theo những thông tin được quảng cáo trên mạng hoặc các hội nhóm chia sẻ đầu tư tự phát không có kinh nghiệm mua vào. Khi một lượng cổ phiếu cùng lúc được mua tạo nên khối lượng cổ phiếu lớn, đẩy giá trị cổ phiếu lên cao nhưng giá trị thực có khi chưa bằng một nửa.
Cổ phiếu “rác” rất phổ biến trên sàn, những người sở hữu cổ phiếu này thường có ít quyền lợi về quyền trong công ty, cổ tức hàng năm cũng không được phân chia rõ ràng. Chủ doanh nghiệp cũng không quan tâm đến việc giữ ổn định hoặc tăng giá cổ phiếu công ty để làm hài lòng cổ đông hiện hữu mà chỉ quan tâm đến việc tạo sóng, lướt mua mua bán bán trên chính cổ phiếu công ty mình.
Nguyên nhân giá của các cổ phiếu rác có chiều hướng tăng rất nhanh cao là do giá trị ban đầu của chúng thường rất rẻ, thanh khoản giao dịch thường thấp, khi đó chỉ cần số lượng người mua gia tăng, kéo theo lượng giao dịch tăng đột biến là cổ phiếu sẽ ngay lập tức “nhảy vọt không ngừng”.
Sở dĩ, những mã cổ phiếu bị xem là cổ phiếu “rác” là vì đây thường là cổ phiếu của các công ty, doanh nghiệp làm ăn thua lỗ hoặc hoạt động kinh doanh thiếu ổn định, đang trong chu kỳ suy thoái, cục diện rất xấu, vì vậy chỉ cần một chút chuyển biến tích cực cũng có thể tạo ra nhiều kỳ vọng đối với các nhà đầu tư. Hoặc trong tình huống xấu hơn, đây thực chất là cổ phiếu của những công ty “ma”, giá trị của cổ phiếu cao hay thấp chỉ đơn thuần phụ thuộc vào “marketing” và mức độ tin cậy mua vào của các nhà đầu tư.
3. Những đặc điểm nhận biết cổ phiếu “rác”?
– Tạo dựng hình ảnh và tiếng tăm công ty một cách công phu: Các công ty, doanh nghiệp khi chuẩn bị các thủ tục để đưa cổ phiếu lên sàn thường lấy những cái tên rất hay làm nhiều người lầm tưởng đến các tên tuổi nổi tiếng hoặc những công ty lớn có uy tín và quy mô lớn. Cũng có những công ty thuê viết bài trên các báo lớn để marketing cho bản thân mình nhằm chiếm dụng lòng tin của nhà đầu tư.
– Tăng vốn khủng trước và sau khi lên sàn: Đặc trưng là góp vốn bằng tài sản, mua các công ty liên doanh liên kết để hợp thức hóa vốn góp. Các công ty liên doanh liên kết đó không nằm trong chuỗi giá trị của của công ty mẹ. Không có tiền thật góp thì phải làm vậy để hợp thức hóa nhưng giá trị thực của công ty khi lên sàn không hề như vậy.
– Lý lịch, kinh nghiệm “thực chiến” của người đại diện pháp luật cho công ty: Ban lãnh đạo công ty thường có một vài thành viên hội đồng quản trị tiền thân làm trong các công ty chứng khoán, kiểm toán hoặc có liên quan mật thiết đến chứng khoán, có kiến thức về luật. Do có nghề và hiểu rõ được luật, nên việc “lách luật” báo cáo tài chính cho đẹp, hợp thức hóa là cực kỳ đơn giản.
– Tài sản chủ yếu là khoản phải thu, hàng tồn kho, tiền mặt nhiều năm liền rất ít. Thực chất tiền thật trên tài khoản ngân hàng rất khó để hợp thức hóa, nếu có làm được thì chi phí cũng lớn hơn rất nhiều so với việc chế khoản phải thu và hàng tồn kho.. Vậy nên tiền mặt vẫn là thước đo cực kỳ quan trọng của các doanh nghiệp trên sàn. Các cổ phiếu rác tài khoản chỉ có 1 vài tỷ trên tài khoản tiền gửi ngân hàng.
Ngoài những đặc điểm nhận biết trên một cổ phiếu rác theo các chuyên gia tài chính phân tích có thể được căn cứ thông qua “vòng đời” phát triển của nó. Sau đây Luật Minh Khuê sẽ đưa ra cho bạn chu kỳ của một cổ phiếu rác sẽ như thế nào:
– Giai đoạn 1 – Các cá nhân, doanh nghiệp có chuyên môn bắt đầu gom cổ phiếu.
Tại giai đoạn này, một số cá nhân hoặc tổ chức có chuyên môn trong lĩnh vực đầu tư, chứng khoán nhận thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của mã cổ phiếu. Khi nắm bắt được các thông tin nội bộ hoặc cảm thấy cổ phiếu đang ở dưới giá trị thực các cá nhân, doanh nghiệp này quyết định mua vào với khối lượng lớn. Đối với những cá nhân, tổ chức chuyên nghiệp họ luôn thực hiện giai đoan này một cách thận trọng vì các nhà đầu tư sẽ thực hiện gom cổ phiếu liên tục trong nhiều phiên nhưng mỗi phiên chỉ mua với khối lượng nhỏ để tránh việc giá tăng quá cao. Vì thế, giá cổ phiếu trong giai đoạn này sẽ đi ngang hoặc chỉ tăng nhẹ trong một thời gian dài và khối lượng giao dịch bắt đầu tăng nhẹ nhưng cũng chỉ ở mức khá thấp.
– Giai đoạn 2 – Chiều hướng giao dịch cổ phiếu xuất hiện.
Thị trường chứng khoán trong một thời gian dài của giai đoạn 01 mua vào sẽ có chiều hướng “tăng ổn định”. Một số nhà đầu tư và doanh nghiệp khác sẽ nhanh chóng nhận thấy tín hiệu khả quan từ đối tượng mã cổ phiếu này nhạy bắt đầu theo dõi và nhận thấy sự gia tăng trong khối lượng giao dịch, khi cảm thấy cổ phiếu đã có sự tích lũy nền đủ lâu, họ quyết định mua vào. Số lượng người mua tăng đột biến khiến giá cổ phiếu ngay lập tức tăng mạnh. Tại thời điểm này sẽ xuất hiện vài phiên tăng trần trước khi giá cổ phiếu điều chỉnh hoặc tích lũy do có một số nhà đầu tư muốn chốt lãi sớm và kết thúc giao dịch mã chứng khoán này. Điều đáng chú ý là ban đầu thanh khoản có sự gia tăng nhưng khi điều chỉnh thì sẽ thấp dần, cái này dân gian hay gọi là “tiết cung” vì hầu hết những cá mập ở giai đoạn 1 chưa muốn nhả hàng.
– Giai đoạn 3 – Làn sóng FOMO- hay còn gọi là hiệu ứng tâm lý FOMO (Fear of Missing Out- sợ bị bỏ lỡ).
Đến giai đoạn này, các tín hiệu tăng của mã cổ phiếu thông qua chiêu trò, nền tảng marketing, quảng cáo của doanh nghiệp sở hữu mã cổ phiếu đó sẽ bắt đầu xuất hiện tại khắp các phương tiện truyền thông, mạng xã hội, diễn đàn và hội nhóm. Có những thông tin là thật, có những thông tin chỉ là lời đồn do các nhà đầu tư “tiên tri” trước về chiều hướng tăng của cổ phiếu. Tâm lý FOMO bắt đầu lên cao, nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư nhỏ lẻ, bắt đầu tham gia. Lúc này giá cổ phiếu được đẩy lên rất nhanh, tăng liên tục trong nhiều phiên liên tiếp gấp 3- 5 lần. Thanh khoản tăng mạnh, hoạt động mua bán càng trở nên sôi động, tạo ra làn sóng kép cho hiệu ứng FOMO, càng tăng càng đông người đầu tư. Theo các chuyên gia phân tích, cái hay của giai đoạn FOMO là giá cổ phiếu luôn “tăng trong nghi ngờ”, nghĩa là ban đầu ai cũng ngờ vực là giá không tăng được nữa, nhưng khi thấy những nhà đầu tư khác thu được lợi nhuận lớn thì họ lại quyết đánh liều một phen. Sau đó cổ phiếu vẫn tăng tiếp thì họ lại khoe với các bạn bè, người thân khác và vòng tròn này lại tiếp tục kéo thêm nhiều người vào cuộc chơi. Những người vào từ giai đoạn 01 và giai đoạn 02 cũng tranh thủ chốt lời một phần.
– Giai đoạn 4 – Kết thúc giai đoạn của cổ phiếu:
Trong giai đoạn phân phối này, những cá mập tham gia từ giai đoạn 01 và giai đoạn 02 quyết định chốt lời phần lớn cổ phiếu đang nắm giữ. Giai đoạn này, các nhà đầu tư chuyên nghiệp ở giai đoạn đầu sẽ bán ra cổ phiếu của mình trong vài phiên với thanh khoản lớn và sẽ chốt dần qua vài phiên giao dịch. Khối lượng giao dịch bắt đầu tăng lên, biên độ dao động cũng tăng lên- nhiều người nhận thấy được điều này cũng bắt đầu bán ra, xuất hiện những phiên giá cổ phiếu giảm mạnh hoặc những phiên nằm sàn.
Giai đoạn này lại một lần nữa xuất hiện hiệu ứng FOMO, nên cũng có nhiều người vào bắt đáy, hấp thụ hết lượng cổ phiếu phân phối. Để bán hết cổ phiếu thì các nhà đầu tư sẽ phải mất thời gian 1 vài tuần duy trì thanh khoản vừa phải.
Lúc này, giá cổ phiếu bắt đầu có sự tăng giảm đan xen chứ không tăng 1 chiều như trước nữa. Nền giá sẽ được giữ một thời gian cho đến khi nhà đầu tư FOMO chán nản và bắt đầu bán ra, từ lúc này giá cổ phiếu cũng bắt đầu giảm sâu vì tâm lý FOMO không còn nữa.
4. Phân tích các chu kỳ “ảo giá” cổ phiếu, vậy ai là người được – mất từ những cổ phiếu “rác” này ?
Như đã phân tích ở trên, việc cổ phiếu tăng trần liên tục thì cũng giảm sản liên tục, đây là do hiệu ứng FOMO đánh vào tâm lý nhà đầu tư, và đến 85% cổ phiếu mua và bán “lướt” là những nhà đầu tư nhỏ lẻ muốn nhận vốn nhanh chóng và đầu tư ngắn hạn.
Trả lời cho câu hỏi: ai là người được lợi từ cổ phiếu rác? Phần lớn những nhà đầu tư bắt đầu từ giai đoạn 01 và giai đoạn 02 sẽ là những người nắm thế chủ động trong chu kỳ của 01 cổ phiếu rác. Những nhà đầu tư này phần lớn có tiềm lực tài chính và kinh nghiệm để có thể kéo giá cổ phiếu lên và chốt lời thông qua việc phân phối lại cho các nhà đầu tư tham gia ở giai đoạn sau.
Tương tự như vậy, có thể hiểu nhà đầu tư là những cá nhân, doanh nghiệp có tổ chức, có tính chuyên nghiệp “làm chủ cuộc chơi” thì theo đó, những người chịu rủi ro lớn nhất từ cổ phiếu “rác” là những nhà đầu tư theo hiệu ứng FOMO. Họ sẽ không thể biết được khi nào cổ phiếu bắt đầu phân phối, việc mua vào ở giai đoạn này có thể coi như việc đánh bạc. Những nhà đầu tư FOMO có kinh nghiệm hơn sẽ có thể biết mua và bán “lướt” đúng thời, còn những người non kinh nghiệm thường là những người bị bỏ lại sau cùng vì họ không hề biết cách xử lý khi giai đoạn phân phối bắt đầu xảy ra. Khi những những nhà đầu tư FOMO chán nản bắt đầu bán ra thì đó cũng là lúc giá cổ phiếu tuột dốc thảm hại.
Một lời khuyên đưa ra cho bạn, nếu bạn thực sự muốn tham gia vào thị trường chứng khoán khi đang là những nhà đầu tư nhỏ lẻ “non tay”, hãy sáng suốt và dành thời gian phân tích xem tình hình các phiên giao dịch của mã cổ phiểu đó đang ở giai đoạn nào. Việc bạn chốt lãi ngắn hạn có thể cho bạn khoản lợi nhuận nhỏ nhưng đó sẽ là kinh nghiệm cho những phiên giao dịch tiếp theo của mình. Hoặc nếu là những cá nhân, chủ doanh nghiệp muốn đầu tư lâu dài vào một mã cổ phiếu, tốt nhất bạn nên nhờ đến sự tư vấn của chuyên gia để có thể nắm bắt tình hình tài chính của công ty phát hành mã cổ phiếu đó trước khi xuống tiền đầu tư.
Theo Luật Minh Khuê
>>> Có thể bạn chưa biết?
Cho thuê tài chính là gì? Đặc điểm và các hình thức phổ biến – Onlinebank
Tín dụng xanh là gì? Vai trò của tín dụng xanh trong nền kinh tế Việt nam hiện nay – Onlinebank
Không trả tiền chuyển khoản nhầm có thể bị phạt cải tạo tới 2 năm – Onlinebank
